Gemlik Zeytini

Bizim bu yörede, son 7-8 yıl içerisinde zeytinin en fazla olduğu yıl, bu yıl. Ve şimdi de zeytin hasat zamanı. Ama bu yazı zeytin hasadı yazısı değil, onu ayrıca yazmak istiyorum. Bu fotoğraflar Gemlik zeytini fotoğrafları ve Kasım'ın 13 'ünde çekilmişlerdi. Bugün yazayım, yarın yazayım derken, arada kaynayıp gideceklerdi neredeyse. 

Gemlik Zeytini : Marmara Bölgesinde Mudanya, Gemlik, Orhangazi ve İznik yöresinde yoğun olarak yetiştiriciliği yapılmakta olup, bölgedeki zeytinliklerin yaklaşık %80-85'ini oluşturmaktadır. Gemlik zeytin çeşidinin (çeliklerinin) köklenme oranı yüksek olduğu için ülkemizdeki zeytin fidanı üretiminde büyük bir kısmı (yaklaşık % 90-95) Gemlik çeşidi olduğundan, Gemlik çeşidi oldukça geniş bir coğrafi dağılım göstermektedir. Kısmen kendine verimlidir, gerektiğinde Ayvalık, Çakır ve Erkence çeşitlerine tozlayıcı olarak önerilebilir. Yüksek verimli bir çeşit olup iyi bakım şartlarında yıllara göre düzenli ürün verir. Erken olgunlaşır. Ege Bölgesi şartlarında Mayıs'ın ikinci haftası meyve bağlar, Ağustos'un son haftası ile Eylül'ün ilk haftası yeşil, Kasım'ın ilk haftası siyah olum dönemindedir. Soğuğa karşı kısmen dayanıklı, verticillium solgunluğuna orta derecede duyarlıdır.

Çok amaçlı kullanıma elverişli olmasına rağmen genellikle siyah sofralık olarak değerlendirilir. Sofralık değerlendirilemeyen ya da sofralık kalite dışı kalanlar yağlık olarak da değerlendirilirler. (Kaynak : Zeytincilik Araştırma İstasyonu Müdürlüğü)

 2009 yılı verilerine göre Dünya zeytin üretimi yaklaşık 18 milyon ton olup bunun % 98'i Akdeniz'e kıyısı olan ve çoğu AB üyesi olan İspanya, İtalya, Yunanistan, Türkiye, Tunus, Suriye, Fas, Portekiz, Fransa ve Cezayir gibi önemli üretici ülkeler tarafından üretilmektedir.

İspanya Dünyada zeytin üretiminde lider konumda olup, 2. sırada İtalya, 3. sırada Yunanistan,  4. sırada Türkiye yer almaktadır. İspanya'nın en önemli sofralık zeytin çeşidi Manzanilla'dır. Gemlik ve Manzanilla birbirine oldukça benzeyen iki zeytin çeşididir.

 2009 yılı istatistiklerine göre Türkiye'deki zeytin ağacı varlığı dağılımı % 55 Ege Bölgesinde, % 26 Doğu Akdeniz Bölgesinde, % 15 Marmara Bölgesinde, % 4 Diğer Bölgeler şeklindedir.

Bugün, Ülkemizde zeytin denildiğinde birçok kişinin aklına hemen Balıkesir, Ayvalık, Gemlik gelmektedir. Ama yukarıdaki istatistiklerden görüldüğü üzere, ülkemizdeki zeytin ağaçlarının yarısı Ege Bölgesindedir.

  

Gemlik Zeytini : Yöresel isimleri Trilye, Kaplık, Kıvırcık ve Kara dır. Kökeni Bursa Gemlik tir. Ağacı orta kuvvette gelişir. Fazla dik olmayan yarı dik bir taç oluşturur. Meyveleri orta büyüklükte olup yuvarlağa yakın, silindiriktir. Yağ oranı olarak %29.98 dir. Erken verime yatar verim yüksek ve düzenlidir. İyi bakım şartlarında periyodisite göstermez. Soğuğa karşı kısmen dayanıklıdır. Meyve kalitesi iyi olanlar sofralık olarak değerlendirilmekte sofralık kalitesi düşük olan meyveler yağlık olarak değerlendirilmektedir. Sofralık olmasının yanında iyi bir yağlıktır. Kasım ayının ilk yarısında olgunlaşır. Sulama imkânı olan arazilerde dengeli ve düzenli sulama yapılması tavsiye edilmektedir. (Kaynak : Özege Teknik Fidancılık)

Bağın hemen kenarındaki bu zeytin ağaçları, önce deliceler dikilerek, sonra da aşı yapılarak yetiştirildiler. Aşıları alçaktan yapılarak taçlanmalarının da alçaktan olması sağlandı. 

Türkiye İstatistik Kurumu verilerine göre, ''meyve veren'' zeytin ağaçlarının % 50'sini ''Memecik'', % 20'sini ''Ayvalık'', % 11'ini ''Gemlik'' çeşidi oluşturmaktaymış. Bu veriler Anadolu Ajansından 2007 yılında geçen bir haberden alınmıştır. İstatistiğin bir kaç yıl daha eskiye ait olduğu da düşünülürse, son yıllardaki yoğun Gemlik zeytini dikimi sonucu, Gemlik zeytini oranının biraz daha yükselmiş olması kuvvetle muhtemeldir. 

Biz de, amcamın bu zeytinlerinin aşı zamanı yaklaşırken, hangi çeşidi aşılayacağımız konusunda epeyce araştırma yapmıştık. Bizim bu yörede zeytinler yağlık olarak kullanılıyor. Aileler sofralık zeytini ancak ihtiyaçları kadar yapıyorlar. Bu da "çizik" ya da yöresel adıyla "dilme" zeytin şeklinde oluyor. Biz de, birazını salamura siyah zeytin yapmakta kullanırız, geri kalanını da yağlık olarak kullanırız diye düşünmüştük. Bir de, sanırım o aralar Gemlik zeytini  biraz da "moda" idi, diğer bir ifade ile trenddi.

Gemlik zeytini fidanı üretiminin ülkemizdeki zeytin fidanı üretiminin % 90 'lara varan büyük bir bölümünü oluşturması, bunun neticesinde son dönemde gerek fidanlıklardan temin edilerek, gerekse Bazı Kurum ve Kuruluşlar tarafından dağıtılarak dikilen zeytin fidanlarının büyük bir bölümünü Gemlik zeytini oluşturmuştur.

Gemlik zeytini furyasından bu yöre de payına düşeni almıştır. Böyle bir furya doğru mudur, değil midir tartışılır. Amcamın son tahlili doğru yapmadığımız yönünde.Yukarıda bu çeşitle ilgili bilgi verilirken "sulama imkânı olan arazilerde dengeli ve düzenli sulama yapılması tavsiye edilmektedir" denilmişti. Bu zeytinler de mümkün mertebe sulanmalarına rağmen istenildiği şekilde olmadılar. Ağaçların yüzü pek gülmüyordu. Yani ağaçlar parıl parıl ve canlı değillerdi. Bunu, bir ara zeytin fidanı işi de yapmış olan bir arkadaşımla konuşurken, "eğer delice üzerine aşılanmayıp, çelikle üretilmiş fidan olsaydı bu kadar da başarılı olmayabilirdi" demişti. 

Şimdi, Ege Bölgesinde en fazla yetiştirilen zeytinin Memecik olmasının, hatta bu çeşidin orijininin de Muğla olmasının bir hikmeti olmalı değil mi? İşte o hikmet de "kurağa karşı dayanıklı" olmasından geliyor. 

Velhasılı, bu yörede oldukça az, belki de yok denecek kadar az olan Gemlik zeytinlerinin bizdeki hikayesi ve fotoğrafları bu kadar.