8 Mart 2009 Pazar

Tilkişen (Yabani Kuşkonmaz) ve Acı Ot



Bahar geldi ve tilkişenler de çıktı. Başka yerlerde ne ad(lar) vermişlerdir bilmiyorum ama, biz burada tilkişen diyoruz. Kuşkonmazın yabanisi. Fotoğrafta da görüldüğü gibi rengi yeşil ya da koyu olanları vardır. Tilkişen aramak (ve bulmak) çok zevklidir. Ama nerede arayacağınızı bilmelisiniz. Tilkişen yeşil renkli dikenli bir çalının olduğu yerlerde olur. Oralarda olur çünkü o dikenli çalının köklerinden çıkan rizomlarıdır. Bu rizomlardan toplanmayan bazıları büyüyüp kartlaşarak, köklerinden rizomların çıktığı o yeşil dikenli çalılara dönüşürler.



Bodrum'da (ve Ege yöresinde) tilkişen bahar aylarında pazarlarda bol bol bulunur. Ama yukarıdaki tilkişenleri biz topladık. Biz derken, o bizin içinde ben yokum tabi ki :) Tilkişenlerin yanında görünen yeşil otlar da köremen. Tilkişenlerle beraber toplandılar ve onlar da tilkişen kavrulurken içine katılacaklar.



Bunlar da acı ot. Sarmaşık da deniliyor(muş). Burada tilkişen kadar çok bulunmuyor. Bulunanların da genellikle ayrı yemeği yapılmayıp, tilkişen pişirilirken onun içine katılıyor.


.
Yemeğini yapmak basit. Bugünkü tilkişenleri tek tek kontrol ederek sadece taze yerlerini aldım ve kartlaşmış kısımlarını attım. Ağzıma kart bir tilkişen parçası geldi mi hiç sevmiyorum. Onun için tek tek kendim kontrol ettim. Daha sonra tavada biraz soğan sarartılıp, doğranmış tilkişenler, köremen ve soğan yaprakları tavaya konularak biraz kavruluyorlar ve en son da üzerine yumurta ekleniyor.
.
Bugün tilkişenleri benim ayıklamamın bir sebebi de içlerinden kalın ve iri olanlarını seçmekti aslında. Çünkü hep yaptığımızdan başka bir pişirme denemek istiyordum. Seçtiğim bu tilkişenleri biraz haşladıktan sonra unlayarak kızarttık. Nasıl oldu derseniz, ben çok beğendim...

Uyarı : Bilmediğiniz, emin olmadığınız mantarları, otları yemeyiniz..
.

41 yorum:

  1. Merhaba Mehmet Bey,

    Uzun ve çileli bir Denizli tatbikjatından sonra Garova'da neler olup bitiyor acaba derken tilkişenlerle karşılaşmak çok hoş oldu.

    Bizim buralrda hala bir haber yok bunlardan. Biraz geç çıkacaklar anlaşılan bu sene. Umarım yılanlarla beraber çıkmazlar:)

    Acı ot (sarmaşık) içerisinde görülen kahverenkli olanlara biz "garakelle (karakelle)" diyoruz.

    Eğer yeteri miktarda acı ot temin ederbilirseniz denemek babında aynen sizin temizlediğiniz (aytladığınız ) gibi ayıklayarak haşlayın. Bir taşım kaynadıktan sonra suyunu süzün. Tekrar tencereye koyarak suyunu ilave edin. Tıpkı çorba yapar gibi yağını da koyarak pişirin. İyice kaynadıktan son ra içine bir de yumrta kırarak karıştırın. İsterseniz içerisine şehriye falan da ilave edebilirsiniz. Ben çok severim. Tabi içinde ne kadar çok dilkicen (tilkişen) olursa tadı da o kadar tatlı olur:)

    YanıtlaSil
  2. Merhaba Mehmet Bey,

    Öncelikle Denizli'den (ve tatbikakttan) hoş geldiniz diyeyim.

    Bizim buralarda yeni çıkmış değil tilkişenler aslında, 20 günü geçmiştir çıkalı. Eee biz erkenci memleketiz. Bahar buralardan geliyor o taraflara. Bize de Datça'dan geliyor tabi:)

    "Garakelle" yi de öğrenmiş oldum. Biz garasına da akına da acı ot deyiveriyoz.

    Tarif için de teşekkürler...

    YanıtlaSil
  3. Merhabalar;
    Ben karsi kiyidan, Datca yarimadasindan komsunuzum!:)
    Ben de tilki ve sarmasik ile gecen haftalarda tanistim. Sarmasik pisirme dememem tam bir fiyaskoydu. Cooook aciydi. Yiyemedik ne yazik ki. Yazdigim blogu okuyan bir arkadasim sizin blogunuzda bu otlari gorunce bana haber verdi. Ben sarmasigi tek basina pisirmistim. Size, tilki ve kormen ile karistirinca aciligi farketmediniz mi diye soracaktim.

    Selamlar.

    YanıtlaSil
    Yanıtlar
    1. çok fazla pişirirsen acılaşır, bir de pişirdiğin kap kapaksız olacak kapaklı olunca buhar yapar yine acı olur ,afiyet olsun

      Sil
  4. Merhaba Mehmet bey,
    Tilkiseni ben kayinvalidemden ogrendim, Buyukada'da beraber topladik, hatta yerlerini de ogrendim ama tek basima gidip toplayabilecegimi sanmiyorum :)) Ama tilkisen toplamak gercekten cok zevkli birsey, ilk yedigimde tadi tuhaf gelmisti ama simdi cok seviyorum... Afiyet olsun size

    YanıtlaSil
  5. Merhaba (karşı kıyıdaki komşu) Pınar hanım,

    Bizim burada acı ot çok fazla olmuyor. onun için tek başına acı ot pişirildiğini zannetmiyorum, en azından bizde pişmiyor. Ama tilkişen çok oluyor. Arada bulunan acı otlar da tilkişen yemeğinin (kavurmasının) içine konuluyor. Bu durumda şu an için acı ot hakkında pek de bişey söyleyemeceğim. Ama bunu büyüklere sorar bir malumat vermeye çalışırım :)

    Tilkişeni tek başına pişirdiğimizde herhangi bir acılık olmaz (yani olmuyor). İçine bir miktar acı ot koyduğumuzda o da hissedilir bir acılık vermiyor. Tabi acı otun miktarını çok tutmamak lazım...

    Selam ve sevgilerimle...

    YanıtlaSil
  6. Merhaba Keyif Sahibi :)

    Evet, aynen dediğiniz gibi, tilkişen toplaması çok zevklidir. Yani insanı keyif sahibi yapar :) Yerlerini öğrendiyseniz, nerede bulacağınızı biliyorsanız tek başınıza da toplayabilirsiniz. Hiç bilmeyen birisi için ilk yediğinde tadının biraz tuhaf gelmesi doğal tabi, ama alışınca güzel... Bahar yeni geldi, daha epeyce sürer, hemen bitmez. Eğer toplarsanız size de afiyet olsun...

    YanıtlaSil
  7. Mehmet Bey affınıza sığınarak acı ot un acılığını gidermek (!) hususunda bildiğimi aktarayım.

    Acı ot eğer ovada toplanmışsa bir taşım kaynatılmalıdır. Eğer dağdan toplanmışsa iki defa birer taşım kaynatılmaladır. Her seferinde kaynatıldığı sudan arındırılması şarttır.

    Bu uygulanırsa elbette şeker gibi olmaz ama acılığı yenebilecek makul bir seviyeye iner.

    Pınar hanım bir kez de bu şekilde deneyebilir. :)

    YanıtlaSil
  8. Affınıza sığınarak da ne demek Mehmet bey, estağfurullah.
    Ben de bu şekilde olacağını tahmin ediyordum ama yine de kesin olarak bilmediğim bişeyi yazmayayım demiştim. Bu yorumunuzu okumadan önce anama sorduğumda, o da "önce haşlayacaksın" demişti. Yani bu durumda acılığın nasıl giderileceği çifte onaylı oldu :) Teşekkürler...

    YanıtlaSil
  9. Karşı kıyıdaki komşu Pınar hanım :)
    Yukarıda da yazıldığı gibi, haşlamak suretiyle acılığını giderebilirsiniz.
    Afiyet olsun, iyi günler...

    YanıtlaSil
  10. Yahu her yerde Acı ot (Sarmaşık). "Olmaz ki canım böyle de yatılmaz ki" deyişi gibi Orhan Veli'nin "Olmaz ki canım her yerde de sarmaşık olmaz ki" dedirtiyor insana... :))

    Şunlar hele bir çıksın da ben bulunuşunu, koparılışını temizlenişini bir fotoğraflayayım.(Yılanlarla beraber çıkmazlarsa tabi) Ondan sonra da bir güzel yiyeyim. Hiç bu kadar canım çekmemişti bu güne kadar. :))

    Ege'li olmak başka şeymiş be... :))

    YanıtlaSil
  11. Denizli den Merhabalar..
    Ben de bir Karaovalıyım, ve çocukluğumun en sevdiğim olayıdır tilkişen toplamak.Acı ot az bulunduğundan daha bir değerli olurdu, toplandığı yerler bile saklanırdı diğer arkadaşlardan. Bu hafta sonu Denizli deki pazarda acı ot gördüm demetlenmiş satılıyordu. Burda da topluyorum hafta sonları fırsat buldukça, ama Denizli merkezde henüz çıkmadı.
    Ayrıca Mehmet Bey in tarif ettiği şekilde pişiriyoruz bizde, ilk kez yiyenler hoşlanmak ile hoşlanmamak arasında kalıyorlar fakat özellikle tilkişenin faydalarını duyunca sonraki yemeler daha bi lezzetli oluyor yeni tanıyanlar için.
    Bu arada Karaova da kuzugöbeğinin tam vakti. Memleketimin güzel dağlarında dolaşmanın tam zamanı velhasıl.
    Denizliden Selamlar...

    YanıtlaSil
  12. Merhabalar...
    Evet aynen öyle burda acı ot az bulunur. Hem acı ot hem de tilkişen toplamak çok zevklidir. Sadece bunlar mı, kuzugöbeği, çıntar, etçik... hepsini toplamak çok zevkli ve bulundukları yerlere de "ocak" deriz ya, genellikle aynı yerlerde çıkarlar ve dediğiniz gibi, bu ocakların yerleri arkadaşlardan saklanır :) Çoğu kişinin sadece kendilerinin bildikleri ya da öyle sandıkları ocaklar vardır...
    (Karaova'dan) Memleketimizin güzel dağlarından Denizli'ye selamlar...

    YanıtlaSil
  13. Tekrar merhaba;
    Herkese verdigi bilgiler icin cok tesekkurler. Tilki(sen)'i kesinlikle bir kac kez daha deneyecegim. Ama dogrusu sarmasik/aci ot konusunda kararsizim!:) Bakalim.

    Kuzugobegi nasil bir ottur?

    Baharla birlikte boyle otlari yemek, hele de kendin bulabiliyorsan, ne zevkli. Herkese keyifli ve de bereketli yabani ot avi diliyorum!:)

    YanıtlaSil
  14. Cahilligimi bagislayin! Kuzugobegi nasil bir ot diye sormustum degil mi?:)

    Mehmet Bey aciklamis bile daha onceki yazilarinda.

    YanıtlaSil
  15. Cahillik mi olur hiç Pınar hanım, gözünüzden kaçmış. Yavaş yavaş öğrenilecek hepsi.
    Bu arada, kuzugöbeğine de ot değil mantar diyelim. sonra alınır malınır bi de :)
    selamlar...

    YanıtlaSil
  16. Merhabalar Mehmet Arkadaş,ben her hafta pazardan 3 demet tilki alıyorum.Benim evimin çevresinde
    bir sarmaşık türu var daha filizleri çıkmadı,bayağı geniş bir
    alana yayılıyor bazen ağaçları
    falan kaplıyor,bazı filizleri tilki
    kalınlığında kırmızımsı oluyor,içlerinde acı olan yok ben tilkiye tercih ediyorum çok lezzetli filizleri çıkınca fotoğraflarını çekip gönderirim,yalnız keçi besleyenler var filizleri onlar yerse kötü.Selamlar

    YanıtlaSil
  17. Muzaffer hocam, bizim de burda böğürtlenlerin (sılcan) ucunda kalın kırmızı renkte bir filiz olur. bunlar ağaçlara da sarılıcıdırlar. Zaman zaman bizim de topladığımız olur. Evinizin çevresindeki bahsettiğiniz sarmaşık o mu acaba? fotoğraflarını karşılaştırırız.

    YanıtlaSil
  18. Böğürtlenin filizi demek yeniyor?... Bunu hiç duymamıştım.

    Muzaffer Bey'in fotoraflarını merakla bekliyor olacağım. Böğürtlenin filizleri olmasa bile yeni bir çeşit daha girecek literatürümüze.

    Mehmet Bey, arapsaçından hiç bahsetmedik. Bağ ile ilgili fotoğraflarınızın birinde bağların arasında görünüyorlardı. Siz yemezmisiniz?

    YanıtlaSil
  19. Bollaştığında bira ara böğürtlen (sılcan) filizlerinin de fotoğraflarını çekerim.

    Bizim arka bahçede biraz arapsaçı var. Bodrum yarımadasında epeyce çok seviliyor(muş) ama bizim için o kadar muteber değil :)

    YanıtlaSil
  20. Arkadaşlar da merak edince bu sabah
    sarmaşıklara baktım yeni yeni filizler var,evin 5 m ilersinde zaten.Fotoğraflarını gönderdim.
    SELAMLAR.

    YanıtlaSil
  21. Muzaffer hocam aynı şeyden bahsediyormuşuz. Bunlar bizim burada da var ve biz "sılcan" deriz. Böğürtlen değil ama o familyadan. Ormanlık yerlerde ve tarla sınırlarında olurlar. Baharda sılcanların filizleri çıkar ve bunlar toplanılarak yenilebilir. fotoğraf için teşekkürler.

    YanıtlaSil
  22. Tilkişen'in Fethiye'de ki adı Dilkemen, ben de burada tanıdım ve yedim.Gerçekten güzel bir tadı var.Arapsaçından hoşlandığımı söyleyemeyeceğim...

    YanıtlaSil
  23. Merhaba Tilkişen otunu babam İzmir Ödemişli onların orada bu ota Bıcık diyorlarmış İstanbul da Tayakadın Ormanında her bahar gider toplarız ilk seferinde babamın bu otları direk yıkayıp kavurarak yumurta ile pişirmişti bayaa acı geldi ama sonra haşlayarak pişirmayi denedik çok harika oldu bizde artık alıştık hersene 15 pişirimlik toplar difrize atarız :)) herkese iyi günler

    YanıtlaSil
  24. Gülhan,
    İzmirli olanlar da mutlaka bileceklerdir Tilkişeni, tıpkı babanızın bildiği gibi :) Doğal ve oldukça da lezzetli... Tilkişen ve acı ot farklı şeyler. Ama birbirine yakınlar. Sanırım sizin haşlayarak pişirdiğiniz acı ottur. Diffirizdekiler de şimddiden afiyet olsun.
    Selamlar, iyi günler...

    YanıtlaSil
  25. Gerçi şimdi Hazirana geldik ,sarmaşık ve kedirgen(yabani kuşkonmaz)zamanı değil ama ilerde bazı meraklı arkadaşlara lazım olur diye yemeğin acılaşmaması için Aydın'lıların sarmaşığı pırasa ile kavurduklarını ve tahta kaşık kullanarak hemen hemen hiç karıştırmadıklarını belirteyim,ne kadar karıştırırsan o kadar acılaşıyor çünkü. Yaşar Uğur

    YanıtlaSil
  26. Yaşar bey,
    verdiğiniz bilgi için teşekkürler...

    YanıtlaSil
  27. mrb bende nazillili olarak izninizle bikaç bşy paylaşmak istedm sizlerle bizmde orda acı ot tatlı ot karıştırılarak pisirilir içine azck şeker de konurmutlaka tahta kaşıkla çok çevrmeden pişirilir.ayıklarken çıt sesini duymak önemlidir yoksa yerken çok sert gelr ağzmza en son yumurta kırılır mmm çokta güzel olur ayrca çok yararlıdır bütün idrar yolundaki iltihabı pisliği attrr.sonra bi de arapsaçımız vardr ekşili ekşili pek bi güzel olur o da mide rahatlatıcı ve gaz gidericidir.öle dereotuna benzedine bakmayn düdüklüde bile 30dkda pişer,sonra dalganımız vardır yani ısırgan batar fln ama batması bilem şifadır eskiden romatizmalıları dalganların olduğu yerlere atarlarmış ki batsn.ben dalganı limonlu tuzlu öle sek yiyiyom ya da ot kavurmalarında ve böreklerde bi güzel tat veryo ki nimet.sonra enginar ama büyük sehrlerdeki gbi sadece tabak şeklndeki olandan değil bz onu bi alrz boyum kdr zaten o böle fitilli gibi uzun sapları vardır azck üsnü kazrz sonra keserz yapraları vardr bi de lokum gbi yerleri vardr hepsni tencerede pişirirz hiç telef etmeyz biz egeliler otları herbşyn yemeğni yapyz snra diolar nazillililer türkiyede en uzun yaşayanlar bu kdr doğayla iç içe yaşarsan doğann bütün nimetlernden faydalanrsan hiç doğa seni geri çevrr mi? herkese selam ederm sağlıklı günler dilerm başınızı ağrttysam affola.

    YanıtlaSil
    Yanıtlar
    1. Merhaba Adsız,

      Ben Egeli değilim, yeşillik sevdiğim için internette dolaşırken buraya denk geldim. Her yazılanı okudum ve bu sayfadaki muhabbeti çok sevdim; hatta bayıldım! Hele sizin uslubunuz o kadar sıcak, o kadar sevimli ki imrendim doğrusu. Egeli olmuş olmayı istedim...

      Selamlar,
      Fatma

      Sil
  28. Merhaba Nazillili arkadaş,
    "başınızı ağrttysam affola" demişsiniz ama, başımızı ağrıttığınız falan yok :) Tarifler ve güzel bilgiler için teşekkürler. Yaşasın Ege ve otlarımız... :))

    YanıtlaSil
  29. Ben yatağanda Bol toplardım.. Şimdi istanbulda oturuyorum : mayısta istanbulda bol oluyor. ama kise bilmiyor. Ve burda daha çok oluyor. Ama istanbullular marketten 49 tl ye kuş konmaz alıp nasıl yapıldığınıda bilmiyorlar....

    YanıtlaSil
  30. Biz Giritliler bu ota Vrulis deriz. Vrules dendigi de olur. Ben Turkcesini bilmiyordum; sizlerden ogrendim. Biz de yumurta kırarak pisiriyoruz. Ancak cok acı diyenler haşlayıp suyunu doktukten sonra pişirebilirler. Alışkın değilseniz tadı zorlar biraz. Istanbul'da bulamıyorum ama Datça, Çanakkale ve Ayvalık pazarlarında bolca bulunuyor.

    YanıtlaSil
  31. Az önce bende pazardan aldım daha önce yumurtalı kavurmasını yapmıştım daha farklı bir tat arıyorum ama ne yapsam bilemedim kıymalıda yapılıyormuş sanırım sizin bilginiz var mı ?

    YanıtlaSil
    Yanıtlar
    1. Burada yeni yeni çıkmaya başlıyorlar. Henüz yemedik. Bizim buralarda en basit pişirme yöntemi olan yumurtayla kavrularak yeniliyor. Başka pişirme yöntemini ben de bilmiyorum. Ama kıymalı pişirilince güzel olabileceğini düşünüyorum. Aslında ben de değişik değişik denemeler yapmayı isterdim :)

      Sil
  32. Merhaba mehmet bey çorum alaca
    Dan selamlar bizim burada cok degişik isimler var bizim koyde ve cevre koylerimizde zeyneplik derler bu tilkiye selamlar kenan

    YanıtlaSil
    Yanıtlar
    1. Merhaba Kenan bey, böylelikle sizin oralarda da yetiştiğini ve bir ilginç ismini daha öğrenmiş olduk... teşekkürler. selamlar.

      Sil
  33. Manisa civarında iki türü bulunur. Yapraksız olanına "Isparanga" yapraklı olanına "sarmaşık" diyoruz.

    Mevsim ısısına göre Mart sonu ve Nisan başında yetişir. Bu sene hava soğuk olduğundan Nisan ayında çarşı-pazarda görülebildi. Önce demeti 4 TL iken sonra zor bela demeti 2,5 TL olur. Aşağısı kurtarmaz. Dikenlerin arasından toplaması gayet zahmetlidir. Gençken dağda bayırda çok topladım. Artık şimdi yaş ilerledi, hazıra konuyoruz.

    Üniversiteye İstanbula gittiğimde ev arkadaşı bir Urfalı çok merak etmişti. Bir lokma ağzına atar atmaz püskürdü. İlk defa yiyenlere tuhaf gelse de onu gel bize sor.

    Her sene çıkışını heyecanla bekliyoruz. 20 gün, en fazla 1 ay sonra havaların iyice ısınmasıyla ortadan kaybolur. Son vakitlerde iyice yapraklanır ve kartlaşır. Tohumları çıkar.

    Gelelim biz nasıl pişiriyoruz? Bir çok pişirme yöntemine bakıyorum ve şaşırıyorum. Biz sadece yumurtalı kavurma biçimini bilir ve severiz. Diğerlerini yapmadık. O yüzden belki öyle yapsak onları da sevebiliriz.

    Çocukken ilk yaptığım sarmaşık yemekleri acı mı acı oluyordu. Sonra giderek tecrübe ile nelere dikkat edilmesi gerektiğini öğrendim. En büyük sır kısık ateşte pişecek... Harlı ateş sarmaşığı yakar ve acılaştırır. Hafif ateş olacak. Dibine az sıvı yağ yanında margarin koyuyorum. Böylece yağın sıcaklığı hızla yükselmiyor. Sarmaşık yavaş yavaş pişmeli ve suyunu bırakmalıdır.

    Başta anlatmadım. Şimdi söyleyeyim. Sarmaşıkları el yordamıyla sert ucundan yoklayıp çıt diye kırıldığı noktadan başlayıp ayıklarız. En ucundaki yumuşak filiz kısmını ayrı bir kaba alırız. Önce nisbeten sert olan kısmı tencereye konur. Rengi değişince yani azcık pişer hale gelince üzerine en taze sürgünler konur. Bir kaç dakika sonra hepsi pişmiş olur. Üzerine duruma göre 3-4-5 yumurta kırılır. Bir iki dakikada öyle pişer. Biraz karıştırırız. Tuzu pişmeye yakın atılır.

    her sene beş altı defa yeriz. Sonra gelecek seneye kadar bekleriz.

    YanıtlaSil
  34. Herkese merhaba,
    İzmirde doğup büyüdüm ama ailem Karaova'lı aslen. Küçükken memlekete gittiğimizde yumurtalı kavurmasını ya da sac maşa üzerinde ocakta közlemesine bayılırdım.
    Geçen gün Ayvacık(Çanakkale) Pazarı'nda gördüm, 3 demet aldım İstanbula kadar getirdim. Pazarda tilkişen görünce nasıl mutlu oldum anlatamam.
    Benim sorunum tilkişen sarmaşık gibi otları İstanbulda bulamamak. Örneğin Zeyrinburnu pazarına her hafta çıkarım ama oraya hiç yöresel ot gelmiyor. İstanbul'da bu otlara hiç rastlayan oldu mu Allah aşkına?

    YanıtlaSil
  35. Bizim ege yöresinde çok bulunması na rağmen ben yeni toplayıp yeni pişirmeye başladım çok kariştirmaz ve hafif haşlarsan güzel oluyor görsel medyadan ne kadar yararlı ot olduğunu öğrendim.

    YanıtlaSil
    Yanıtlar
    1. Tilkişenle tanışmanız, Ege'ye özgü, güzel bir tanışıklık olmuş... Afiyet olsun...

      Sil
  36. Selamünaleyküm bana bu acıot denen cinsinden lazım, nodül tümör yokedermiş, yardımcı olursanız çok sevinirim parası neyse veririm, 05343942656 nodan ulaşabilirsiniz

    YanıtlaSil